Hubert Mielnik: Pani Dziekan, chciałbym zacząć naszą rozmowę od pytania o Pani subiektywną opinię na temat studiów prawniczych. Z jednej strony, w powszechnej opinii są to studia trudne, wymagające nauki pamięciowej, nieciekawe, zamknięte w sferze norm. Z drugiej natomiast strony najwięksi polscy humaniści XX wieku, a więc najbardziej twórcze i otwarte umysły, jak chociażby Zbigniew Herbert, Bolesław Leśmian czy Czesław Miłosz byli magistrami prawa. Jaka jest więc prawda o studiach prawniczych?
Prof. dr hab. Anna Przyborowska-Klimczak (Dziekan Wydziału Prawa i Administracji UMCS): Uważam, że program studiów prawniczych, odnoszę się oczywiście przede wszystkim do studiów prowadzonych na naszym Wydziale jest interesujący i umożliwia też studentom dokonywanie wyboru przedmiotów z obszernej, zróżnicowanej pod względem tematycznym, listy przedmiotów kierunkowych i monograficznych. Studenci mogą zatem przy wyborze kierować się swoimi zainteresowaniami, chociaż jak wiemy czasami decydują o nim również inne czynniki.
Można też zgodzić się z opinią, że studia prawnicze nie są łatwe, bo przygotowanie się do niektórych zaliczeń i egzaminów wymaga zapoznania się z wieloma aktami prawnymi, komentarzami do tych aktów, a także obszernymi opracowaniami podręcznikowymi. Wydaje się jednak, że w większości przypadków jest to wiedza, która może zaciekawić studiującego te dokumenty i opracowania, które są wskazywane przez wykładowców. Uważam również, że uczestniczenie w wykładach oraz udział w ćwiczeniach, ułatwiają przyswojenie sobie potrzebnych wiadomości. Sprawiają też, że uzyskana w ten sposób wiedza jest bardziej trwała, na dłużej zapamiętujemy wiadomości przekazywane podczas wykładów i ćwiczeń.
Studia na Wydziale Prawa i Administracji UMCS to jednak nie tylko kierunek prawo. Jakie inne kierunki ma Wydział w swojej ofercie i czy są one dostosowane do zapotrzebowania rynku pracy?
Obecnie na Wydziale Prawa i Administracji UMCS prowadzimy siedem kierunków studiów. Oczywiście najstarszym kierunkiem, prowadzonym od początku funkcjonowania Wydziału, zatem od 75 lat, jest kierunek prawo. Długą historię mają też studia administracyjne, prowadzone na Wydziale od 1970 roku, wcześniej pod nazwą – administracja, a obecnie jako kierunek prawno-administracyjny. Jak wiadomo tylko studia prawnicze są studiami jednolitymi, pięcioletnimi, które kończą się uzyskaniem tytułu zawodowego magistra, pozostałe kierunki są to studia pierwszego i drugiego stopnia lub obejmujące jeden z tych stopni. Zatem uwzględniając kolejność wprowadzania kierunków na naszym Wydziale utworzono: kierunek bezpieczeństwa wewnętrznego, studia pierwszego i drugiego stopnia, kierunek prawno-biznesowy – studia pierwszego stopnia oraz kierunek prawno-menedżerski – studia drugiego stopnia. W 2020 roku nastąpiło poszerzenie oferty dydaktycznej poprzez zapoczątkowanie kształcenia na cieszącym się dużym zainteresowaniem wśród kandydatów na studia kierunku kryminologii – studia pierwszego i drugiego stopnia oraz kierunku – prawo międzynarodowe i prawo Unii Europejskiej – studia drugiego stopnia. Ten ostatni kierunek jest prowadzony wspólnie z Uniwersytetem Lotaryńskim w Nancy, a jego absolwenci mają możliwość uzyskania dwóch dyplomów – naszego i francuskiego Uniwersytetu. Warto też wspomnieć, że pod względem liczby studentów Wydział Prawa i Administracji zawsze należał do największych wydziałów naszego Uniwersytetu. Jeszcze w pierwszych latach tego stulecia na Wydziale studiowało nawet około 12 tysięcy osób. Teraz liczba zmalała do około 3,5 tysiąca studentów. Niewątpliwie rozszerzanie oferty dydaktycznej wiązało się z dążeniem do tego, by absolwenci Wydziału uzyskiwali na nim potrzebną wiedzę i umiejętności, dzięki którym będą mogli wykonywać ciekawe zawody na wciąż zmieniającym się rynku pracy. Jestem przekonana, że ten cel udaje się skutecznie osiągać, mimo niewątpliwie dużej konkurencji występującej w uzyskiwaniu miejsc pracy, także w naszym regionie.
W ostatnich latach zaobserwować można wzmożone, także wśród młodszych odbiorców, zainteresowanie problematyką polityki międzynarodowej, polskiego położenia geopolitycznego, możliwości obronnych, czy Pani zdaniem, nie tylko jako dydaktyka prawa, ale także wybitnego specjalisty prawa międzynarodowego, wykształcenie prawnicze poszerza wiedzę w tym zakresie? Jakie możliwości kariery w szeroko pojętej problematyce prawno-międzynarodowej dają studia prowadzone na Wydziale Prawa i Administracji UMCS?
Zachęcając studentów podczas wykładów do poznawania prawa międzynarodowego staram się przekonać ich o istotnych zaletach tej dyscypliny prawa. Przede wszystkim wiedza z tego zakresu umożliwia lepsze rozumienie przyczyn, przebiegu i skutków wydarzeń, które mają miejsce w społeczności międzynarodowej, bardziej prawidłowe ich interpretowanie i ocenianie w świetle istniejącego porządku prawnego oraz formułowanie opinii, dotyczących tego, w jaki sposób różne problemy powinny być rozwiązywane. Ponadto prawo międzynarodowe ma też tę zaletę, że zmiany nie następują w nim w krótkim czasie, ponieważ przygotowanie różnych uregulowań wymaga niekiedy długich rokowań. Niestety oznacza to też, że prawo międzynarodowe często nie nadąża za przeobrażeniami zachodzącymi na świecie. Poważnym problemem jest również nieprzestrzeganie przez niektóre państwa ich zobowiązań międzynarodowych. Nie zmienia to jednak faktu, iż nasi studenci, nie tylko na studiach prawniczych, ale też studenci innych kierunków mogą poznawać prawnomiędzynarodowe uregulowania dotyczące różnych dziedzin współdziałania państw. Warto też wspomnieć, że po ukończeniu jednolitych studiów lub studiów drugiego stopnia i uzyskaniu tytułu zawodowego magistra, absolwenci mogą przystąpić do organizowanego przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych egzaminu na aplikację dyplomatyczno-konsularną. Ponadto działające w niektórych państwach akademie dyplomatyczne przyjmują na staże, kursy i studia podyplomowe również zagranicznych kandydatów. Można zatem powiedzieć, że osoby znające języki obce, które uzyskały wykształcenie w różnych dziedzinach wiedzy, mogą podejmować pracę w organizacjach i instytucjach międzynarodowych oraz w szeroko rozumianej dyplomacji.
A jakie są klasyczne ścieżki kariery zawodowej absolwenta Prawa?
Wielu absolwentów studiów prawniczych przystępuje do egzaminów na aplikacje prawnicze. Tradycyjnie najwięcej osób stara się o miejsca na aplikacjach radcowskiej i adwokackiej, mniej kandydatów jest na aplikacje notarialną i komorniczą. Dużym zainteresowaniem wśród absolwentów prawa cieszą się też egzaminy do Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury, prowadzącej aplikacje sędziowską i prokuratorską. Na pewno warto podkreślić, że absolwenci naszego Wydziału uzyskują dobre wyniki podczas egzaminów na aplikacje prawnicze. Dotyczy to przede wszystkim absolwentów, którzy ukończyli studia z ocenami bardzo dobrymi i dobrymi, ponieważ pod względem zdawalności tej grupy absolwentów jesteśmy od wielu lat w krajowej czołówce. Oznacza to, że warto być dobrym studentem na naszym Wydziale, zdobywając rzetelną wiedzę, wartościowe umiejętności i potrzebne kompetencje. Dobre wyniki podczas tych egzaminów są też potwierdzeniem tego, że oceny wystawiane podczas studiów przez naszych nauczycieli akademickich prawidłowo odzwierciedlają rzeczywisty poziom wiedzy i umiejętności studentów naszego Wydziału.
W jakie kompetencje zostaje wyposażony absolwent studiów prowadzonych na WPIA UMCS?
Podczas studiów studenci naszego Wydziału mają zapewnione kontakty z praktyką poprzez praktyki studenckie, przede wszystkim w organach wymiaru sprawiedliwości, organach administracji, kancelariach prawniczych.
Zainteresowania naukowe studenci mogą rozwijać podejmując działalność w ponad dwudziestu studenckich kołach naukowych funkcjonujących na Wydziale. Koła te organizują wiele sympozjów, konferencji i konkursów. Absolwenci studiów na naszym Wydziale uczestniczą w krajowych i międzynarodowych konkursach na najlepsze prace dyplomowe, osiągając w nich duże sukcesy.
Na Wydziale są prowadzone też szkoły prawa obcego oraz wykłady w językach obcych. Od ponad trzydziestu lat, corocznie, odbywa się cykl wykładów z prawa amerykańskiego, prowadzony przez amerykańskiego sędziego i Honorowego Profesora naszego Uniwersytetu Johna McClellana Marshalla. Cykl kończy się symulowaną rozprawą przed sądem amerykańskim, w której biorą udział sędziowie amerykańscy i studenci uczestniczący w wykładach.
Na Wydziale są organizowane warsztaty poświęcone przygotowaniu pism procesowych, które cieszą się zainteresowaniem wśród studentów. Działa też Uniwersytecka Studencka Poradnia Prawna.
Warto też wspomnieć, że na Uniwersytecie są monitorowane kariery absolwentów. Interesujemy się losami absolwentów po zakończeniu studiów, z satysfakcją odnotowując ich sukcesy podczas egzaminów na aplikacje prawnicze, a także w uzyskiwaniu atrakcyjnych miejsc pracy i w pokonywaniu konkurentów w uczciwej rywalizacji przy ubieganiu się o wysokie stanowiska i pełnienie odpowiedzialnych funkcji. Nasi absolwenci kontynuują bliskie kontakty z Wydziałem, podejmując na nim studia podyplomowe, przygotowując rozprawy doktorskie, a także w sposób mniej formalny – uczestnicząc w zajazdach absolwentów.
Znane i zapewne słuszne jest twierdzenie, że Uniwersytet tworzą ludzie. Zarówno w sferze nauki, jak i dydaktyki. Jak ocenia Pani grono nauczycieli akademickich zatrudnionych w Wydziale Prawa i Administracji UMCS? Czy prowadzone przez nich badania naukowe znajdują wyraz w zajęciach dydaktycznych? Czy są wśród wykładowców osoby praktykujące prawo i inne wykładane dziedziny?
Należąc od wielu lat do grona nauczycieli akademickich naszego Wydziału uważam, że pracownicy Wydziału Prawa i Administracji oraz Instytutu Nauk Prawnych mogą poszczycić się bogatym i wartościowym dorobkiem naukowym, cieszącym się zasłużonym uznaniem w kraju i zagranicą. Świadectwem doceniania wysokiego poziomu ich prac są zarówno zakończone sukcesami liczne postępowania awansowe oraz otrzymywane w różnych prestiżowych konkursach nagrody i wyróżnienia, a także kategoria A dla dyscypliny nauk prawnych uzyskana w ostatnim procesie ewaluacji. Pracownicy Wydziału pełnią też wiele zaszczytnych funkcji w towarzystwach i komitetach naukowych oraz radach i komitetach redakcyjnych wielu czasopism. Ważną formą aktywności naukowej pracowników Wydziału jest udział w krajowych i zagranicznych konferencjach naukowych. Wiele ważnych konferencji jest też organizowanych na naszym Wydziale. Należy też zauważyć, że liczne grono pracowników badawczo-dydaktycznych i dydaktycznych Wydziału łączy działalność akademicką z praktyką stosowania prawa, pełniąc funkcje sędziów, adwokatów i radców prawnych.
Żyjemy obecnie w niebywale dynamicznych czasach, szybkiego rozwoju technologicznego. Czy proces dydaktyczny na Wydziale Prawa i Administracji UMCS jest do tego przygotowany?
Uważam, że proces dydaktyczny na Wydziale jest doskonalony i studenci mają możliwość poszerzania swojej wiedzy w zakresie wykorzystania nowoczesnych technologii. W skład struktury Wydziału i Instytutu wchodzi Katedra Prawa Informatycznego i Zawodów Prawniczych, która w dniach 6-8 marca br. była współorganizatorem I Lubelskiego Sympozjum Prawa Informatycznego i Międzynarodowej Konferencji Naukowej nt. „Zawody prawnicze w otoczeniu współczesnych transformacji cyfrowych. Wyzwania i Dylematy”. W konferencji uczestniczyli przedstawiciele nauki i praktyki prawniczej z czterech kontynentów, a bardzo interesującym wystąpieniom mogli przysłuchiwać się też studenci i doktoranci Wydziału.
W programach różnych kierunków studiów prowadzonych na Wydziale są przewidziane przedmioty, w ramach których studenci uzyskują wiedzę i umiejętności związane z rozwojem nowoczesnych technologii. Prowadzone są wykłady, ćwiczenia i konwersatoria m.in. z takich przedmiotów jak: technologie informacyjne (prawo, bezpieczeństwo wewnętrzne – studia pierwszego stopnia), systemy informatyczne w administracji (kierunek prawno-administracyjny – studia pierwszego stopnia), bezpieczeństwo informacyjne i ochrona danych osobowych (kryminologia – studia pierwszego stopnia).
Warto podkreślić, że studenci mają dostęp do krajowych i zagranicznych elektronicznych baz prawniczych. Wydział zapewnia też studentom dostęp do testów prawniczych i przygotowuje do prawidłowego ich rozwiązywania.
Można też przypomnieć, że ważnym instrumentem informatycznym, wykorzystywanym w procesie dydaktycznym, jest Uniwersytecki System Obsługi Studentów – USOS, którym posługują się nauczyciele akademiccy, pracownicy dziekanatów i studenci. Usprawnia on zarządzanie procesem związanym z obsługą studentów, umożliwia sprawną migrację danych i szybkie przesyłanie informacji między podmiotami uczestniczącymi w tym procesie. Można zatem powiedzieć, że zamiast indeksów, które były dokumentami stosowanymi do identyfikacji studentów i potwierdzenia wyników osiąganych przez nich podczas studiów, teraz USOS kształtuje wirtualne oblicze uczelni. Innym narzędziem stosowanym powszechnie w procesie dydaktycznym jest Europejski System Transferu Punktów – ECTS, który umożliwia naszym studentom odbywanie części studiów i zaliczanie niektórych przedmiotów na innych uczelniach w kraju – w ramach Programu MOST i zagranicą – uczestnicząc w Programie ERASMUS Plus.
W 2024 r. mija 75 lat od utworzenia Wydziału Prawa i Administracji UMCS w Lublinie. Przygotowywane są obchody tego Jubileuszu. Wydział Prawa i Administracji UMCS jest już organizacją o określonej tradycji i renomie. Być może więc to dobry moment do refleksji i wspomnień. Na koniec chciałbym więc zapytać, jak Pani Dziekan wspomina okres swoich studiów i jakie różnice dostrzega Pani względem obecnych studiów? Jak te studia zmieniły się przez okres pracy Pani Dziekan?
W czasie gdy odbywałam na naszym Wydziale studia prawnicze były to studia czteroletnie, ale uzyskałam zgodę ówczesnych władz dziekańskich na indywidualny tok studiów. Umożliwił mi on ukończenie studiów prawniczych w ciągu trzech lat. Można zatem uznać, że trochę niepotrzebnie skróciłam o rok okres uważany przez wiele osób za najprzyjemniejszy w życiu. W tym czasie, by podjąć studia prawnicze, trzeba było z dobrym wynikiem zdać egzamin wstępny. Było wielu kandydatów, natomiast mniejsza była liczba osób przyjmowanych na pierwszy rok studiów. Na Wydziale działało tylko jedno koło naukowe. Było to Studenckie Koło Naukowe Prawników, które w tym roku świętuje jubileusz 65-lecia. Wszystkie egzaminy odbywały się w formie ustnej, a niektóre trwały do późnych godzin wieczornych, a nawet nocnych. Oprócz udziału w zajęciach, studenci w większym zakresie niż obecnie korzystali z podręczników i skryptów, a często także z przekazywanych sobie wzajemnie pisemnych notatek, sporządzanych podczas zajęć. Wobec mniejszej liczby osób studiujących łatwiej nawiązywaliśmy bliższe relacje koleżeńskie. Można też przypomnieć, że dopiero na początku 1981 roku Wydział przeprowadził się do nowej siedziby, którą zajmuje też obecnie. Wcześniej Wydział mieścił się w gmachu przy Placu Litewskim 3, w Pałacu Lubomirskich. Warunki lokalowe były wówczas skromne, zwłaszcza, że z pomieszczeń w tym budynku korzystały także inne jednostki organizacyjne naszego Uniwersytetu. Obecna siedziba Wydziału, po kilkudziesięciu latach użytkowania, przeszła już gruntowy remont, ale będą też kontynuowane prace zmierzające do poprawy standardu niektórych pomieszczeń.
Wspomniał Pan Doktor o jubileuszu Wydziału. Chcemy uczcić 75-lecie Wydziału m.in. wydając jubileuszową monografię, w której przypomnimy sylwetki naszych Profesorów, którzy już odeszli, a pracowali na Wydziale w latach 1949-2024. Oczywiście przygotowujemy także inne uroczystości w roku jubileuszowym Wydziału i z okazji 80-lecia naszego Uniwersytetu.
